Niewolnicza Ameryka

Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2017

Liczba stron: 384

Biorę głęboki wdech, a najlepiej trzy i piszę...  z pełną świadomością - jestem rozczarowana! Chciałabym móc napisać coś zgoła innego, bo naprawdę wierzyłam, że czeka mnie tutaj wielka uczta literacka. Tym bardziej, że Kolej podziemna okrzyknięta została jedną z najważniejszych książek o Ameryce, jaką kiedykolwiek napisano. Otrzymała też wiele nagród, w tym tą jedną - najbardziej prestiżową w USA - nagrodę Pulitzera w kategorii "fikcja literacka". Dziwnie mi więc pisać, że nie potrafię wczuć się w te zachwyty i pojąć fenomenu tej książki. Ale taka jest prawda. Prawdą jest również to, że nie będę nikogo zachęcała do chwycenia po tę pozycję.

Główną bohaterką jest Cora - czarnoskóra niewolnica, która pewnego dnia ucieka z plantacji bawełny w Georgii. Nie ma żadnego planu podróży, żadnego konkretnego celu - wie tylko, że musi znaleźć się jak najdalej od tego wstrętnego miejsca, przesiąkniętego ludzkim bólem, krwią i potem. Cora podąża tajnym szlakiem, zwanym koleją podziemną, którym w XIX wieku przerzucano uciekinierów z południa na północ. W istocie były to bezpieczne miejsca, pomocne domostwa, organizacje i ludzie, którzy z narażeniem życia ukrywali zbiegów. U Whiteheada kolej podziemna jest realnie istniejącą siecią torów i stacji. Tak naprawdę nie wiadomo przez kogo została zbudowana - częściowo nieczynna, zasypana, ukryta pod domami, ważne jednak, że dawała nadzieję na lepsze życie. 

W swej powieści Whitehead ukazuje poszczególne etapy podróży Cory, która nie tylko rozprawia się z własną przeszłością, ale również - poznaje samą siebie. Sporo dowiaduje się też o ludzkości jako takiej, dostrzegając prawdziwą twarz Ameryki. Cora nie wie, jak długo będzie musiała uciekać. Rozumie jednak, że każde bezpieczne miejsce jest jej dane tylko na chwilę, bo przecież... jest ścigana. A łowcy niewolników potrafią być bardzo skuteczni. 

Każdy z bohaterów - tych ważniejszych - pojawiających się w Kolei podziemnej, jest dla mnie dość słabo zarysowany. Nic ich nie wyróżnia i zapewne dlatego, nie mogłam się do nich przekonać. Owszem, współczułam im, ale poza tym nie darzyłam żadnym uczuciem. Sama fabuła też pozostawia niedosyt. Chciałoby się mocniej i głębiej przeżyć tę podróż, stać się jej częścią, ale... ten bezpłciowy przekaz autora skutecznie to utrudnia. Zamiast uczestnikiem, stajemy się jedynie biernymi - zdystansowanymi obserwatorami.

Kolej podziemna to taka powieść wydmuszka. Tyle szumu było wokół tej książki, tyle emocji i oczekiwań, a ona tymczasem okazała się całkiem przeciętna. To, że podejmuje się tematy trudne, a wręcz kontrowersyjne nie czyni książki wyjątkową, ambitną czy wartościową.